O czym mówi koncepcja neuro-różnorodności? O tym że różnice w funkcjonowaniu mózgu, to część naturalnego spektrum ludzkiego zróżnicowania ...tak jak różnice temperamentu, stylów uczenia, osobowości czy prawo i leworęczności.

Już wiesz, że nie  możesz traktować ADHD jako deficytu, lecz jako odmienny sposób funkcjonowania. Masz unikalny zestaw cech, potrzeb i możliwości. Jak książka ręcznie robiona przez lokalnego rzemieślnika. W pięknej twardej okładce... gruby papier.. mocny... ręcznie szyta... A rzemieślnikiem jesteś Ty. Książka jest wykonana z dbałością o najmniejsze detale, jest dziełem sztuki, egzemplarzem jedynym w swoim rodzaju . To Ty nadajesz kolory stronom i sprawiasz, że kartki książki układają się w wyjątkowy sposób. Każda strona ma w sobie duszę twórcy.

Takiej książki nie kupi się z półki w żadnej księgarni.

Dlatego zaufaj sobie!

Co mówi współczesna nauka o ADHD? Coraz częściej nie używa już patologizującego języka i przyjmuje perspektywę neuro-różnorodności (ang. neurodiversity).

ADHD, tradycyjnie opisywane jako zespół deficytu uwagi z nadpobudliwością psychoruchową, w tym ujęciu nie jest chorobą ani zaburzeniem, lecz naturalnym wariantem różnorodności ludzkiego umysłu. To nie zaburzenie systemu, ale alternatywny sposób jego działania.

Mówi więc o tym, że ADHD nie jest czymś, co należy „naprawić” czy normalizować, ale jest to temat, który należy zrozumieć.

Biuro, szkoła czy system ocen faworyzują neurotypowych. To znaczy jakich? Przewidywalnych i linearnych.

Jak jest u Ciebie?

Chłoniesz wiedzę i działasz szybciej niż inni,

ale tylko wtedy kiedy temat Cię ciekawi?

Szybciej się nudzisz, bo masz inne rzeczy które wolisz robić?

 Kreatywność to Twoje drugie imię?

Sypiesz pomysłami jak z rękawa?

... to pewnie masz ADHD ;)

Słyszysz wszędzie wszędobylskie etykiety? Jakie znasz stereotypy? ...„wiecznie rozkojarzony” ... „niezorganizowany"....

Tak często jak słyszę powtarzane ślepo jak echo, marszczę czoło i unoszę brwi ze zdziwienia... ale od marszczenia czoła i nawet zasłaniania oczu z niedowierzaniem, nie będzie zmiany...

Jak wygląda mówienie o ADHD do osób, które nie rozumieją? Jest to wyzwanie! Jak stanie na macie z kolcami. Na początku, stawiasz jedną stopę i myślisz sobie, nie to jest nie możliwe. Nie poddajesz się.. i dostawiasz druga stopę... grymas bólu na twarzy mówi wszystko... i ciało wygina Ci się w rogal... ale stoisz... nie schodzisz... wytrzymujesz jeszcze chwilę i jeszcze jedną... A potem nagle widzisz, że możesz się powoli wyprostować, i jest całkiem znośnie... a z czasem całkiem wygodnie. Dlatego powtarzam, cierpliwie i do skutku. ADHD to nie zaburzenie, to nie chaos, lecz złożony układ neurobiologiczny, który wymaga precyzyjnego dostosowania strategii zarządzania uwagą.

Jak chcesz przeczytać więcej o tym jak ADHD wpływa na życie, zobacz tutaj.

Czy zgadasz się, że brak utrzymania uwagi nie oznacza  braku zdolności do skupienia? Bo wynika to z Twojego wyboru, na czym to skupienie się pojawi!

Otoczenie nie rozumie, a to powoduje wykluczenie, poczucie winy i samotność.

Są też mniej widoczne, ale bardzo dotkliwe aspekty życia z ADHD. Jesteś ciekawy jakie? To społeczne konsekwencje. Jak to wygląda? zastanów się ... co słyszysz za swoimi plecami? ..."leniwy", "nieodpowiedzialny"... „zbyt dużo gada”?

No i co się wtedy dzieje? Możesz często maskować. Czyli co robić dokładnie? To, że marnujesz dużo swojej energii, by ukrywać swoją prawdziwą naturę aby dopasować się do oczekiwań. Bo chcesz dopasować się do świata zbudowanego dla tak zwanych typowych. Chcesz aby każdy Ciebie lubił, czasem przekraczasz granice innych. Chcesz wszystkich rozśmieszyć, chcesz pokazać swoją super stronę, ale dzieje się to kosztem Twoim i osób w Twoim otoczeniu. Często stajesz się główną atrakcją spotkania. Taka strategia na przetrwanie. To jednak ślepa uliczka. I to nie taka tajemnicza brukowana w Wenecji czy Dubrowniku, ale taka która może prowadzić do wypalenia, a nawet sprawić, że mimo Twoich starań ludzie nie będą cię lubić.

To realne wyzwania. Ale może ta wiedza poklepie Cię po ramieniu i zachęci aby lepiej poznać siebie, rozwijać samoświadomość i budować życie zgodnie z własnym rytmem. Ty zajmij się sobą, a świat musi nadążyć.

To już się dzieje, świat powoli nadąża, ale zajmie to trochę czasu. Zmiana perspektywy, gdzie zamiast krzywdzącego słowa "zaburzenie" słyszysz różnorodność, to już okazja do świętowania. Chociaż w świecie marzeń, na razie, jest elastyczne środowisko edukacyjne, zawodowe i społeczne, to zmiana powoli się toczy. Toczy się jak stary Fiat126p na zardzewiałym zawieszeniu na leśnej drodze zarośniętej trawą... ale odmalujemy i wypielimy, spokojnie!

Wiem, na razie widzisz wymagania dostosowania człowieka do systemu, kiedy to czego potrzebujesz, to adaptować system do człowieka. No cóż... cierpliwości!

O tym jak sobie radzić w świecie niedostosowanym do ADHD, przeczytasz tutaj.

A teraz nadszedł czas na najlepsze! Chcę opisać kilka przykładów osób, które osiągnęły wielkie rzeczy, może właśnie dzięki neuro-różnorodności takiej jak ADHD ;)

Dzięki swojej bezkompromisowej autentyczności i podążaniu za sobą. A nietypowe podejście do myślenia było często kluczem do przełomowych odkryć.

Sir Richard Branson Brytyjski miliarder, przedsiębiorca i filantrop, założyciel koncernu Virgin Group, który obejmuje ponad 400 firm z różnych branż (lotnictwo, muzyka, turystyka kosmiczna). Branson otwarcie mówi o tym, że ma ADHD oraz dysleksję. Podkreśla, że jego impulsywność i niekonwencjonalne myślenie pomogły mu odnieść sukces tam, gdzie inni trzymali się utartych schematów. ADHD było dla niego źródłem odwagi w podejmowaniu ryzyka i szybkiego działania.

Michael Phelps Amerykański pływak, zdobywca 23 złotych medali olimpijskich, rekordzista wszech czasów. W dzieciństwie zdiagnozowano u niego ADHD, miał trudności z koncentracją i zapanowaniem nad energią. Sport stał się dla niego nie tylko sposobem na radzenie sobie z objawami ADHD, ale też przestrzenią, w której mógł w pełni wykorzystać swoje naturalne predyspozycje, szybkość, determinację, intensywność. Dziś jest także aktywnym rzecznikiem zdrowia psychicznego.

Melanie Perkins to współzałożycielka i CEO Canva, platformy graficznej, która umożliwia tworzenie profesjonalnych projektów graficznych online. Firma, która zaczynała od pomysłu stworzenia narzędzia do tworzenia projektów dla studentów, rozrosła się do globalnej platformy, wartej miliardy dolarów. Perkins sama mówi o ADHD i jak jej trudności z koncentracją skłoniły ją do poszukiwania innowacyjnych rozwiązań w zarządzaniu swoim czasem i pracą.

Lisa Ling, dziennikarka, reporterka i prowadząca programy telewizyjne. Ling jest znana z pracy jako producentka programów dokumentalnych. Jest korespondentką CBS News. Wcześniej była gospodynią programu National Geographic Explorer oraz specjalną korespondentką programu The Oprah Winfrey Show. Opowiadała o tym, jak ADHD sprawia, że jest bardziej impulsywna i skłonna do ryzykownych decyzji, ale to właśnie te cechy pomogły jej osiągnąć sukces w jej pracy. Lisa Ling udowodniła, że ADHD może być siłą napędową, która sprzyja odwadze i determinacji w dążeniu do celów zawodowych.

Albert Einstein, fizyk teoretyczny, twórca Teorii względności, która zrewolucjonizowała nasze rozumienie czasu, przestrzeni i grawitacji. Prawdopodobnie miał dysleksję, ADHD i był w spektrum autyzmu. Miał opóźniony rozwój mowy, nie radził sobie dobrze w szkole. Uważano go za marzyciela, jednak dziś wielu badaczy uważa, że jego neuro-różnorodność mogła sprzyjać głębokiemu myśleniu abstrakcyjnemu. Einstein otrzymał Nagrodę Nobla (1921) nie za teorię względności (która wtedy wciąż budziła kontrowersje), lecz za wyjaśnienie zjawiska efektu fotoelektrycznego, kluczowego dla rozwoju fizyki kwantowej. To odkrycie stanowiło fundament pod technologie takie jak panele słoneczne czy czujniki światła.

Thomas Edison, amerykański wynalazca i przedsiębiorca. Wynalazł żarówkę, fonograf, kinetoskop, i w ogóle właściciel ponad 1000 patentów. Prawdopodobnie miał dysleksję i ADHD. Wyrzucony ze szkoły za brak skupienia i niesforność. Matka zaczęła uczyć go w domu, co pozwoliło mu rozwijać się w swoim tempie. Jego impulsywność, ciekawość i wytrwałość, często uznawane za trudności w szkole, okazały się kluczowe dla wynalazczości.

Nietypowe myślenie działa jak kropla, która spada na spokojną wodę i tworzy kręgi sięgające daleko poza punkt zetknięcia. Na początku nie spodziewasz się dużej fali, ale z czasem inna perspektywa może poruszyć cały system.

Osoby z ADHD na co dzień mierzą się z wieloma wyzwaniami, które wpływają na ich funkcjonowanie w pracy, szkole i relacjach. Trudności z koncentracją sprawiają, że utrzymanie uwagi na zadaniach rutynowych lub długotrwałych bywa wyczerpujące, a łatwe rozpraszanie prowadzi do przerywania działań i gubienia wątku. ADHD wiąże się także z problemami w organizacji i zarządzaniu czasem. Wiele osób doświadcza impulsywności, która może skutkować pochopnymi decyzjami, trudnościami w czekaniu czy przerywaniem rozmów, a także silnymi, szybko narastającymi emocjami. Te codzienne wyzwania, choć niewidoczne na pierwszy rzut oka, mogą znacząco wpływać na poczucie własnej skuteczności i dobrostan.

Ale jest też druga strona...

Być może myślisz szybciej niż inni,

widzisz rozwiązania i łączysz fakty, zanim inni zbiorą podstawowe dane.

Czujesz intensywniej, jakby emocje miały większą skalę,

i działasz z pasją, która potrafi rozpalać jak ogień.

Przed Tobą lista cech, która może zaskoczyć. Przeczytaj, to lista cech osób z ADHD. A dla niedowiarków, cechy te są potwierdzone badaniami naukowymi ;)

Które z nich rozpoznajesz u siebie?

Ogrom ciekawości, która nie zna granic

Nie uczysz się tego, co trzeba. Uczysz się tego, co wciąga. Siedzisz nocami i wciągasz wiedzę jak spaghetti, zachłannie, z apetytem. Uczysz się w tempie błyskawicy. Czujesz, że coś w Tobie płonie.

Intensywne czucie, które rozpoznaje niuanse tam, gdzie inni widzą tylko normę

Czułość nastawiona na najwyższą częstotliwość. Nic dziwnego więc, że nie ...trochę ...coś czujesz, tylko czujesz wszystko na raz, do końca, do kości. Jakby świat miał podkręcony kontrast. Czasem to męczące, ale też to wielki dar. Ten rodzaj czucia pozwala tworzyć głęboko, słuchać z pełnią obecności, łączyć się z ludźmi na poziomie, do którego większość nie schodzi. Dzięki tej nadczułości możesz być świetnym artystą, terapeutą, twórcą, liderem empatii. Widzisz, czego się nie mówi i czujesz, czego nie widać. Właśnie to, co pozwala dotykać życia bardziej prawdziwie.

Hiperfokus, który potrafi przemienić godziny w minuty, jeśli tylko temat złapie za serce

To stan, w którym cały świat znika i zostaje tylko to jedno zadanie, myśl, idea, projekt, który wciąga jak czarna dziura. W hiperfokusie nie słyszysz telefonu, nie czujesz głodu, a czas przestaje istnieć. Ciało staje się przedłużeniem myśli.

W ciągu jednej nocy możesz zrobić to, co innym zajmuje miesiąc. Tyle że klucz nie leży w systematyczności. Pozwól mi napisać to jeszcze raz: klucz nie leży w systematyczności. Tylko w iskrze. Dlatego bywasz genialny w swoich dziedzinach jeśli znajdziesz coś, co Cię porywa. Nie dlatego, że jesteś zdyscyplinowany. Dlatego, że kiedy coś Cię naprawdę zainteresuje potrafisz wejść głębiej niż ktokolwiek inny.

Powtórzę, nie dlatego, że jesteś zdyscyplinowany ;) System tego nie rozumie, bo system lubi rozsądne tempo i stałe godziny pracy.

Ale ADHD nie pracuje na kalendarz.

Pracuje na miłość do tematu,

na ciekawość, na głód, na flow.

Intuicja, która wyprzedza analizę o dwa kroki

Nosisz w sobie wewnętrzny GPS, który działa szybciej niż logika zdąży założyć buty. Podczas gdy inni wypełniają tabelki, robią analizy SWOT i czekają na zielone światło, Ty już wiesz, już czujesz, już skręcasz.  To nie dlatego, że jesteś nierozsądny.

To dlatego, że Twój mózg

przetwarza tysiące bodźców jednocześnie,

często poza świadomością,

i na ich podstawie

buduje błyskawiczne,

zaskakująco trafne decyzje.

Kreatywność, która nie mieści się w linijkach formularzy

Twórcza burza, która wylewa się poza krawędzie kartki, wykrzykuje pomysły, miesza kolory i łamie zasady.

Ty myślisz poza schematem,

bo Twój mózg działa jak kalejdoskop,

który rozbija rzeczywistość na nieskończone wzory

i układa je na nowo,

w nieoczekiwane kombinacje.

Dzięki temu potrafisz wymyślić rozwiązania, które dla innych wydają się niemożliwe lub szalone. Wyobraź sobie próbę zapakowania tej kreatywności do małego kwadratowego pudełka. To jak próba zmieszczenia oceanu do filiżanki. Nie da się, bo kreatywność osób z ADHD to przestrzeń bez ścian. Dzięki temu powstają innowacje, dzieła sztuki, przełomowe projekty. Dlatego, gdy inni widzą problem, Ty widzisz wyzwanie do pokonania i często sięgasz po rozwiązania, których nikt wcześniej nie wziął pod uwagę.

Twój umysł nie zawsze podąża prostą ścieżką, ale też potrafi znaleźć ukryte przejścia, jak woda, która omija przeszkody i płynie tam, gdzie inni widzą tylko skały.

I tak, to prawda, że jest wiele wyzwań, które nie są tematem tego wpisu. Ale skupmy się na tym co już masz w sobie i jak możesz to wykorzystać dla swojego dobra.

Bibliografia

Armstrong, T. (2010). Siła neuroróżnorodności: uwolnienie zalet Twojego inaczej połączonego mózgu.

Sedgwick, J. A., Merwood, A. i Asherson, P. (2019). Pozytywne aspekty zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi: jakościowe badanie dorosłych osób z ADHD, które odniosły sukces. ADHD Attention Deficit and Hyperactivity Disorders.

White, H. A. i Shah, P. (2006). Nieograniczona wyobraźnia: kreatywność u dorosłych z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi. Osobowość i różnice indywidualne.

Watters C., Adamis D., McNicholas F., Gavin B. (2018). Wpływ zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) w wieku dorosłym: badanie jakościowe.

Przeczytaj więcej:

ADHD jak sobie radzić

Jak ADHD wpływa na życie

ADHD jak się objawia